Bir kipin-zamanın, bir başka kip yerinde kullanılmasıdır. Bir başka ifadeyle; eylemin, çekimlenişine göre taşıması gereken anlamın dışına çıkmasıdır.

İPUCU: Cümlenin bütünündeki anlam, özellikle zaman anlamlı zarflar, anlam kayma­sını bulmada önemli ipucudur.

1) Geniş Zamanda Kayma

Örnekler:

• Nasrettin Hoca bir gün pazara gider. ("gitmiş" yerine)
• Çocuk bir de bakar ki çantası yerinde yok. ("bakmış")
• Şimdi eve gider, parayı alır, gelirsin. (Emir yerine: git, al, gel.)
• Paramı hemen şimdi isterim. (İstiyorum.)
• Şimdi bırak, birkaç dakika sonra okursun. (Gelecek zaman yerine)
• Acele etme, birazdan gideriz. (Gelecek zaman yerine)
• Arabayı yazın alırız. (Gelecek zaman yerine)

2) Şimdiki Zamanda Kayma

Örnekler:

• Burada cuma günleri pazar kuruluyor. (Geniş zaman yerine: ... kurulur.)
• O, bu eşek şakalarını hep yapıyor. (...yapar)
• Annen yarın baklava yapıyor mu? (Gelecek zaman yerine: yapacak mı?)
• Pazarlığa girişiyorum, kafesi istediğim fiyata satın alıyorum. ("-di'li" geçmiş ye­rine:... giriştim, satın aldım.)
• Başat bir de bakıyor ki Tepegöz mışıl mışıl uyuyor. ("-miş'li" geçmiş yerine:... bakmış ki ...)
• İncili Çavuş, yine bir gün kantarın topuzunu kaçırıyor. ("-miş'li geçmiş yerine:... kaçırmış.)

3) Gelecek Zamanda Kayma

Örnekler:

• Bunu alacak, götürecek, dayına teslim edeceksin. (Emir kipi yerine: al, götür, teslim et.)
• Ama, çok dikkatli olacaksın. (Emir veya gereklilik yerine:... ol, olmalısın.)
• Trafik tıkanmış olacak. (Olasılık - tahmin anlamlı:... olmalı.)

4) Gereklilik Kipinde Kayma

Gereklilik ekiyle çekimlenmiş "olmak" yardımcı eylemi, olasılık - tahmin anlamı ve­recek biçimde kullanılabilir.

Örnek:

• Telefon etmediğine göre vazgeçmiş olmalı. (... olabilir, olacak)

5) Belirli Geçmiş Zamanda Kayma

Örnek:

• Altı aylıkken dişim çıktı, bir yaşımda yürüdüm, iki yaşımda konuştum. (Belirli geç­miş zaman ekleri "çıkmış, yürümüşüm, konuşmuşum" anlamında belirsiz geçmiş zaman kipi yerine kullanılmıştır.)

6) İstek Kipinde Kayma

Örnekler:

• İki soru daha yapaydın, tercih yapmakta hiçbir sıkıntı olmayacaktı. (yapaydın: yapsaydın; istek kipi koşul kipi yerine kullanılmıştır.)
• Böyle bir konuyu anlatırken arkadaşımızın dikkatini dağıtmayalım. (dağıtmayalım: dağıtmayın; istek kipi emir kipi yerine kullanılmıştır.)

7) Emir Kipinde Kayma

Örnekler:

• Kolay gelsin! ("Kolay gele" anlamında istek kipi yerine emir kipi kullanılmıştır.)
• Allah ne muradın varsa versin! (versin: vere anlamında istek kipi yerine emir kipi kullanılmıştır.)